Italiaanse muziektermen A - Z 

Weet je niet meteen wat bedoeld wordt met woorden als:'Adagio', 'Accelerando', 'Con dolore' etcetera? Geen nood: zoek het hier op!
Als je op de term zelf klikt krijg je ook nog eens een uitgebreide uitleg via Wikipedia.

Een beknopt overzicht van de muziektheorie vind je hier als .pdf bestand.

A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z

A
Term Betekenis
A cappella gezongen zonder instrumentale begeleiding
A piacere naar believen
A tempo terug in het normale tempo spelen
Accelerando versnellend
Acciaccatura korte voorslag
Accompagnato begeleid, waarin de begeleiding de solist moet volgen
Adagio langzaam en gevoelvol
Ad libitum of 'ad. lib.', in vrijheid, veel vrijheid voor uitvoerende(n)
Affettuoso gevoelig/hartelijk
Affrettando gehaast
Agitato snel, opgefokt
Alla breve halve noot als teleenheid
Allargando verbredend (vertragend)
Allegretto behoorlijk opgewekt
Allegro snel, levendig
Allegro agitato snel en onrustig
Allegro con brio snel en met glans
Allegro con fuoco snel en vurig
Allegro con spirito snel en geestdriftig
Allegro ma non troppo levendig, maar niet te snel
Allegro moderato matig snel
Allegro vivace levendig en snel
Amabile aimabel, plezierig
Amoroso liefdevol
Ancora più nog meer
Andante gaande, langzaam
Animando levendiger wordend
Animato levendig
Appassionato hartstochtelijk
Appoggiatura lange voorslag
Assai zeer
Attacca doorspelen zonder pauze

 

B

Term Betekenis
Basso continuo continue bas, vooral gebruikt in de barok
Bisbigliando fluisterend
Bocca chiusa met gesloten mond zingen (hummen)
Brillante schitterend
Brioso met gloed
Bruscamente bruusk
Burlesco grappig (voordrachtsaanwijzing)
Burletta grappig (operaterm)

C

Term Betekenis
Cadenza Cadens (solistische passage vlak voor het einde)
Calando afsluitend, afnemend (qua tempo en volume)
Cantabile of cantando, zangerig
Capriccio grillig
Chiuso gesloten
Coda staart, eind v.e. muziekstuk, aangegeven met Coda sign.svg
Coloratura uitgebreid versieren van een zangpartij
Comodo comfortabel
Con met
Con abbandono met overgave
Con affretto met emotie
Con amore met liefde
Con anima bezield
Con bravura met glans
Con brio met gloed
Con calore met gloed
Con dolore met smart
Con espressione expressief
Con forza met kracht
Con fuoco vurig
Con grazia bevallig
Con larghezza breed
Con moto met beweging
Con passione met hartstocht
Con slancio met enthousiasme
Con spirito geestdriftig
Crescendo aanzwellend, luider wordend

D

Term Betekenis
Da capo vanaf het begin
Dal segno herhalen vanaf het teken SegnoTeken.svg
Deciso beslist
Decrescendo afnemend, zachter wordend
Delicato breekbaar
Devoto religieus, vroom
Diminuendo zachter wordend
Dolce lieflijk, teder, zacht
Dolente klagend, weemoedig
Doloroso smartelijk
Doppio movimento dubbel zo snel
Dramatico dramatisch

E

Term Betekenis
Eguale gelijkmatig
Energico energiek
Eroico heroïsch
Espressivo expressief, tot nadruk gebracht

F

Term Betekenis
Facile gemakkelijk
Fermata Aanpassing van het metrum
Feroce Vurig
Fine Einde
Flebile Met verdriet, rouw
Forte of f, luid
Fortepiano of fp, luid en meteen daarna zacht (niet te verwarren met de fortepiano als instrument)
Fortissimo of ff, zeer luid
Fortissimo possibile Zeer, zeer luid
Forza Kracht (in muzikale zin), ook als con forza
Furioso Woedend
Funebre Somber, treurig

G

Term Betekenis
Giocoso Vrolijk, licht
Giusto Juist, bijvoorbeeld in Tempo giusto
Glissando Glijdend, vloeiend van een toonhoogte naar een andere glijden
Grandioso Groots
Grave Gedragen, serieus (langzaam tempo)
Grazioso Gracieus, sierlijk

H

I

Term Betekenis
Impetuoso Onstuimig
Incalzando Dringend, verwant aan stringendo
Intermezzo Tussenspel, verbindende passage
Intimo Intiem
Irato Boos, met woede

J

K

L

Term Betekenis
Lacrimoso vol tranen, verdrietig
Lamentoso met rouw, beklag
Largamente tempo vergelijkbaar met largo
Larghetto minder langzaam dan largo
Larghissimo zeer, zeer langzaam (langzamer dan largo)
Largo breed, langzaam
Legato gebonden, opeenvolgende noten niet los van elkaar spelen
Leggiero licht, wordt ook wel als leggiermente, leggiadro ofleggierezza geschreven
Lento slepend, langzaam tempo
Liberamente vrij
L'istesso of lo stesso, hetzelfde (in tempo, articulatie, etc.)
Lontano als van een afstand
Lo stesso tempo of l'istesso tempo, hetzelfde tempo, ondanks dat demaatsoort wijzigt
Luminoso licht (als in licht t.o.v. donker)
Lunga lang, vaak i.c.m. een fermata

M

Term Betekenis
Ma non troppo ...maar niet te veel (in combinatie met een andere aanwijzing)
Maestoso statig
Magnifico groots, prachtig
Malinconico melancholisch
Mancando wegstervend
Marcato met nadruk, ook wel als marc. geschreven
Marcia een mars, bijvoorbeeld in alla marcia, als een mars
Marziale plechtig en krachtig (krijgshaftig)
Melancolico melancholisch
Meno minder
Meno mosso minder beweging
Messa di voce in zang het gecontroleerd zwellen (door crescendo en diminuendo)
Mezza voce met halve stem, dus met gematigd volume
Mezzo half, bijvoorbeeld in mezzosopraan of mezzo forte
Mezzo forte of mf, matig luid in dynamiek
Mezzo piano of mp, matig zacht in dynamiek
Misterioso mysterieus
Moderato matig of gematigd, tempo-aanwijzing
Modesto bescheiden
Molto zeer, sterk, meestal in combinatie met een andere aanwijzing
Morendo wegstervend
Mosso Beweging, altijd voorafgegaan door meno of piu, zie aldaar
Moto beweging, bijvoorbeeld in con moto

N

Term Betekenis
Niente niets, zachtste dynamiek
Nobile op nobele wijze

O

Term Betekenis
Ordinario gewoon, normaal, bijvoorbeeld in 'tempo ordinario'
Opera lett. goede werken, drama op muziek voor zang en orkest
Opera buffa vrolijke opera
Opera seria serieuze opera, meestal met een klassiek thema
Ossia alternatief in een partituur
Ostinato zich herhalend motief
Ottava ook 8va, een noot een octaaf hoger spelen (t.o.v. 'ottava bassa')

P

Term Betekenis
Parlando sprekend, spraak imiterend (bij zang, maar kan ook instrumentaal)
Passionato met passie
Pastorale vredig en eenvoudig (letterlijk: herderlijk of landelijk)
Pausa rust
Perdendosi wegstervend
Pesante zwaar, gewichtig
Piacere naar eigen goeddunken voordragen
Pianissimo of pp, zeer zacht in dynamiek
Pianissimo possibile of ppp, zeer, zeer zacht in dynamiek
Piano of p, zacht in dynamiek
Piacevole aangenaam
Piangevole klagend
Piccolo klein
Pietoso meelijwekkend, vol medelijden
Più meer, vaak i.c.m. een andere aanwijzing, zoals 'mosso'
Più mosso beweeglijker
Pizzicato geplukt, aanwijzing voor strijkers (t.o.v. 'arco')
Placido rustig, kalm
Poco een beetje, maar meer dan bij 'pochettino'
Poco a poco beetje bij beetje, indien iets geleidelijk plaats moet vinden
Poi dan, bijvoorbeeld in 'dal segno e poi Coda' (naar het teken en dan Coda)
Pomposo pompeus, pralend
Portamento dragend, een glissando-achtige techniek, voor piano een lengte tussen staccato en legato
Portato gedragen, breder dan staccato, maar niet gebonden
Posato neergezet (gesetteld)
Precipitando ijlend
Prestissimo zeer snel tempo
Presto snel tempo
Prima volta de eerste keer (bij herhalingen, i.c.m. andere aanwijzing/tekst)
Primo de eerste (bijvoorbeeld in 'tempo primo), vrouwelijk: 'prima'

Q

Term Betekenis
Quasi bijna als
Quasi forte iets zachter dan forte

R

Term Betekenis
Rallentando of 'rall.', vertragend en verbredend
Rapido snel
Recitativo recitatief, 'spreekzang'
Religioso plechtig (lett. 'religieus')
Rinforzando of 'rf.', 'rinf', versterkt, iets sterker aangezet
Risoluto resoluut
Ritardando of 'ritard.', 'rit.', vertragend (t.o.v. 'accelerando')
Ritenuto of 'riten.', 'rit.' plotseling langzamer
Ritornello herhalende passage voor koor of orkest
Rondo muziekvorm en -schema
Rubato flexibel in tempo, expressief (lett. 'gestolen')

S

Term Betekenis
Scherzando speels, als een scherzo
Scherzo lichte, speelse muziekvorm, veel gebruikt in symfonieën en sonata's
Secco droog
Segno zie dal segno
Segue direct door met het volgende deel
Semplice simpel
Sempre altijd
Senza zonder
Sforzando of sfz., specifiek accent (lett. 'luid gemaakt')
Sforzato plotseling versterkt, geaccentueerd
Siciliana dans uit Sicilië in 6/8 of 12/8 maat
Simile op dezelfde manier, d.w.z. geen wijziging in speelstijl
Smorzando of smorz., uitdovend (sowieso in dynamiek, vaak ook in tempo)
Soave rustig, zachtaardig
Sognando dromerig
Solenne plechtig
Solo (mv. soli), alleen, wanneer een instrument of een instrumentgroep een zeer belangrijke rol in het orkest vervuld
Sonoro krachtig klinkend (niet per se in dynamiek)
Sospirando zuchtend
Sostenuto aangehouden, het aanhouden van een toon
Sotto voce met zachte en/of lage stem
Spianato egaal
Spinto zangtechniek tussen lyrisch en dramatisch in
Spiritoso geestdriftig
Staccato gestoten, iedere noot relatief kort en gesepareerd aangezet
Stanza met zachte en/of lage stem
Strepitoso lawaaiig, krachtig
Stringendo geleidelijke acceleratie en toename in spanning
Subito plotseling

T

Term Betekenis
Tacet indien niet gespeeld moet worden (lett. zwijg) strikt genomen een latijnse term
Tempo snelheid
Tempo giusto het juiste tempo
Tempo di Minuetto in het tempo van een menuet, nogal traag en sierlijk
Tempo primo Ook wel 'To Io' of 'Tempo uno', hervatten van het originele tempo
Tempo rubato een zeer vrij tempo (lett. gestolen tijd)
Teneramente teder
Tenor hoge mannelijke zangstem
Tenuto (vast)houden, een noot langer dan gebruikelijk vasthouden, met inachtneming van de notenwaarde
Tessitura het beste of gemakkelijkste toonbereik voor zangers of instrumentalisten
Tranquillo rustig, kalm, vredig
Tremolo het snel herhalen van dezelfde noot
Troppo te veel, vaak als non troppo (niet te veel)
Tutti iedereen

U

Term Betekenis
Un poco een beetje
Unisono of 'unis.', het gezamenlijk spelen van dezelfde tonen/melodie (t.o.v. 'div.')

V

Term Betekenis
Veloce met snelheid
Velocissimo zo snel mogelijk, bijvoorbeeld in een cadenza
Vibrato trillend, het (subtiel en/of gecontroleerd) laten fluctueren van een bep. toonhoogte
Vigoroso krachtig
Vivo levendig
Vivace snel, levendig tempo
Vivacissimo zeer snel, levendig tempo
Vivamente snel en levendig
Volti subito of 'VS', sla de bladzijde snel om

W

X

Y

Z